Λιθίαση είναι η δημιουργία λίθου ή λίθων μέσα στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος. Ανάλογα με την εντόπιση, έχουμε λιθίαση των νεφρών, λιθίαση των ουρητήρων, λιθίαση της ουροδόχου κύστης και τέλος λιθίαση της ουρήθρας. Αποτελεί την τρίτη κατά σειρά συχνότητας πάθηση στον άνθρωπο μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη.
Οι λίθοι του ουροποιητικού συστήματος εμφανίζονται σε άτομα κάθε ηλικίας και φύλου, σε κάθε φυλή και χώρα και είναι γνωστοί από τους αρχαίους χρόνους.
Η νεφρολιθίαση ή ‘πέτρα του νεφρού, είναι ασθένεια γνωστή εδώ και 5.000 χρόνια.
Μέχρι πριν από 30-35 χρόνια η αντιμετώπιση της ουρολιθίασης παρέμενε δύσκολη, ιδιαίτερα τραυματική, επικίνδυνη και συχνά με σοβαρές επιπλοκές.
«…και να μην χειρουργήσω πάσχοντες από λίθους αλλά να αφήσω αυτή την πράξη στους ειδικούς…»
Από τον όρκο του Ιπποκράτη
Σήμερα χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας οι ‘πέτρες’ του νεφρού, του ουρητήρα και της κύστεως αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με 3 ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους :
1) Εξωσωματική λιθοτριψία (ESWL)
2) Ουρητηρο-Νεφρολιθοτριψία άκαμπτη ή εύκαμπτη (URS/RIRS)
3) Διαδερμική Νεφρολιθοτριψία (PCNL)
Αίτια Λιθίασης
Σήμερα θεωρείται ότι για την εμφάνιση της λιθίασης ευθύνονται κληρονομικές και γενετικές ανωμαλίες. Πάντως, μελέτες έχουν δείξει ότι στο 25% των ασθενών με λιθίαση αναφέρεται ύπαρξη λιθίασης και σε άλλα μέλη της οικογένειας, κάτι που πιθανόν να οφείλεται στις ίδιες διατροφικές συνήθειες και τις συνθήκες διαβίωσης.
Η επίπτωση της λιθίασης παρουσιάζει γεωγραφική κατανομή, δηλαδή στις διάφορες γεωγραφικές ζώνες παρουσιάζονται διαφορετικά ποσοστά λιθίασης. Αυτό οφείλεται στη διαφορά των κλιματολογικών συνθηκών και την περιεκτικότητα του πόσιμου νερού σε ιχνοστοιχεία π.χ. ασβέστιο, μαγνήσιο. Αυξημένη συχνότητα λιθίασης παρουσιάζουν επίσης τα άτομα που, λόγω του τρόπου εργασίας τους, έχουν περιορισμένη κινητικότητα, ενώ και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, δηλαδή η αυξημένη κατανάλωση ζωικού λευκώματος και λίπους, αύξησε το ποσοστό εμφάνισης της ουρολιθίασης.
Τέλος, η λήψη άφθονων υγρών είναι ακόμα ένας σημαντικός διαιτητικός παράγοντας για την πρόληψη της λιθίασης. Μικρή πρόσληψη ή μεγάλες απώλειες υγρών δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την εμφάνιση ουρολιθίασης.
Μερικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να σχηματίσουν πέτρες από ό, τι άλλοι. Βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, εάν έχουν:
• Οικογενειακό ιστορικό λιθίασης
• Πέτρα που περιέχει βρουσίτη ή ουρικό οξύ ή ουρικό άλας
• Πέτρες που δημιουργούνται συνεπεία μίας λοίμωξης στο ουροποιητικό σύστημα
• Μια γενετική κατάσταση που σας προδιαθέτει στο σχηματισμό λίθων
• Στένωση σε κάποιο σημείο του ουρητήρα
• Ένα εμπόδιο στη συμβολή όπου ο ουρητήρας συναντά το νεφρό
Ορισμένες ουρολογικές παθήσεις μπορεί επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης λιθίασης:
• Σπογγοειδής νεφρός
• Καλυκικό εκκόλπωμα
• Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση
• Πεταλοειδής νεφρός
• Ουρητηροκήλη
• Νεφρασβέστωση
Ορισμένες άλλες παθήσεις συνδέονται επίσης με τη λιθίαση. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
• Υπερπαραθυρεοειδισμός
• Γαστρεντερικές παθήσεις (νόσος του Crohn, παθήσεις δυσαπορρόφησης, εκτροπή των ούρων)
• Σαρκοείδωση
Αντιμετώπιση Λιθίασης
Η απόφαση για το είδος της θεραπείας εξαρτάται κυρίως από το μέγεθoς του και, κατά δεύτερο λόγο, από την εντόπιση του λίθου. Σε ποσοστό 85% περίπου οι λίθοι διαμέτρου μικρότερης των 5 χιλ. αποβάλλονται συνήθως αυτόματα. Οι πιθανότητες να περάσουν και να αποβληθούν αυτόματα οι λίθοι αυξάνονται όσο πιο χαμηλά βρίσκονται (δηλαδή όσο είναι πιο κοντά προς την κύστη). Σε περίπτωση μη αυτόματης αποβολής του λίθου, το χρονικό όριο των 4 εβδομάδων θεωρείται ένας λογικός χρόνος αναμονής, αφού ο νεφρός δεν κινδυνεύει στο διάστημα αυτό.
Η θεραπεία της ουρολιθίασης, αναλόγως με την περίπτωση και με το είδος του λίθου, μπορεί να είναι :
• Εξωσωματική λιθοτριψία
• Ουρητηροσκόπηση και ενδοσωματική λιθοτριψία
• Διαδερμική νεφρολιθοτριψία
Η χειρουργική αφαίρεση των λίθων με τομή έχει, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, στη σημερινή εποχή περιοριστεί, αφού το οπλοστάσιο του ουρολόγου έχει εμπλουτιστεί με αποτελεσματικές και λιγότερο επεμβατικές μεθόδους.
Εξωσωματική λιθοτριψία (ESWL)
Η
εξωσωματική λιθοτριψία με κύματα κρούσης εμφανίστηκε το 1980 και έφερε αληθινή επανάσταση στην αντιμετώπιση της λιθίασης.
Έχει καλύτερα αποτελέσματα στους λίθους του νεφρού και του αρχικού τμήματος του ουρητήρα, ενώ όλα σχεδόν τα είδη των λίθων αντιμετωπίζονται με τη μέθοδο αυτή.
Χρησιμοποιούνται κρουστικά κύματα που σπάνε τον λίθο σε μικρότερα κομμάτια, τόσο μικρά ώστε να μπορούν να περάσουν από το νεφρό, στον ουρητήρα, στην κύστη και να αποβληθούν.
Είναι μια διαδικασία που κρατά περίπου 1 ώρα και ο ασθενής πάει σπίτι του αμέσως μετά το τέλος της θεραπείας.
Με την μέθοδο αυτή αντιμετωπίζονται οι περισσότερες πέτρες του νεφρού και του ουρητήρα χωρίς ο ασθενής να υποβληθεί σε κάποιου είδους επέμβαση.
Μπορεί όμως να χρειαστούν περισσότερες από μία συνεδρίες λιθοτριψίας για να σπάσει πλήρως και να αποβληθεί μια πέτρα.
Ο ασθενής τοποθετείται σε ένα χειρουργικό τραπέζι με την οσφυϊκή χώρα τοποθετημένη προς τη γεννήτρια κρουστικών κυμάτων. Η ακριβής εντόπιση του λίθου γίνεται με υπερηχογράφημα ή ακτινοσκόπηση. Ο ιατρός θα ξεκινήσει από χαμηλά επίπεδα έντασης και σιγά-σιγά αυξάνει την ένταση των κυμάτων.
Ουρητηροσκόπηση και ενδοσκοπική αφαίρεση του λίθου
Η
ουρητηροσκόπηση είναι μέθοδος κατά την οποία ένα μακρύ και λεπτό όργανο, το ουρητηροσκόπιο, προωθείται υπό άμεση όραση διαμέσου της ουρήθρας και της κύστης στον ουρητήρα μέχρι το σημείο που βρίσκεται ο λίθος.
Μέσα από το όργανο αυτό εισάγονται οι λιθοτρίπτες που θρυμματίζουν το λίθο, αλλά και οι ειδικές λαβίδες που τον συλλαμβάνουν και τον αφαιρούν.
Ποσοστό επιτυχίας 95% – 98%
Ποσοστό επιπλοκών 1%
Προβλεπόμενος χρόνος νοσηλείας 5-24 ώρες
Διαδερμική νεφρολιθοτριψία
Η
διαδερμική λιθοτριψία είναι μέθοδος με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Έχει ένδειξη κυρίως για τους λίθους εκείνους που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την εξωσωματική λιθοτριψία.
Τέτοιες περιπτώσεις είναι λίθοι μεγαλύτεροι από 2.5 εκ., οι κοραλλιογενείς λίθοι, οι σκληροί λίθοι που είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί στην εξωσωματική λιθοτριψία, καθώς και λίθοι σε ασθενείς με δυσμορφία του σκελετού τους ή μεγάλη παχυσαρκία.
Το 19-20% των περιπτώσεων θα επιλυθούν με την διαδερμική νεφρολιθοτριψία (PCNL) που προβλέπει τη δημιουργία ενός λεπτού τούνελ από την οσφυική χώρα έως το εσωτερικό του νεφρού, διαμέσου του οποίου αφαιρούνται οι λίθοι, αφού πρώτα θρυμματιστούν με το laser ή άλλες πηγές ενέργειας.
Ποσοστό επιτυχίας 95% – 98%
Ποσοστό επιπλοκών 1%
Προβλεπόμενος χρόνος νοσηλείας 48-72 ώρες
